پمپ‌ها قادرند سیال را از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر جابجا کنند. در بین انواع پمپ، برخی از آنها فشار مثبت و برخی فشار منفی هستند؛ به این معنی که پمپ‌های فشار مثبت مثل پمپ آب در قسمت خروجی خود به سیال فشار اعمال کرده و باعث حرکت سیال می‌شوند اما پمپ‌های فشار منفی مثل پمپ وکیوم در قسمت ورودی خود فشار را به کمتر از اتمسفر رسانده و فشار نسبی منفی ایجاد می‌کند.
با اینکه عبارت پمپ مکنده اصطلاح رایجی در همه پمپ‌ها شده اما بهتر است از آن برای پمپ‌های فشار منفی و پمپ‌های خودمکش بکار برد. پمپ مکنده انواع مختلفی را شامل میشود؛ از جمله پمپ خودمکش سانتریفیوژ، پمپ وکیوم، سایدچنل، لوب پمپ، پمپ ونتوری، پمپ بلید مکنده و... در ادامه به معرفی انواع پمپ مکنده و کاربردهای آنها پرداخته خواهد شد.
پمپ مکنده چیست؟
پمپ مکنده یا پمپ مکش به دسته‌ای از پمپ‌ها اطلاق میشود که قابلیت مکش منفی سیال را دارند. مکش منفی در پمپ به این معنی است که در ورودی پمپ فشار کمتر از اتمسفر می‌رسد. بنابراین پمپ مکنده یک نوع پمپ خاص نیست و پمپ‌های مختلفی می‌توانند قابلیت ایجاد فشار منفی در ورودی را داشته باشند؛ از جمله پمپ وکیوم، پمپ خودمکش، سایدچنل، لوب پمپ و پمپ پره‌ای.
انواع پمپ مکنده
- پمپ مکنده سانتریفیوژ
- پمپ وکیوم
- سایدچنل
- لوب پمپ
- پمپ پره‌ای
- پمپ خودمکش
- پمپ ونتوری
همانطور که گفته شد، پمپ مکنده انواع مختلفی می‌تواند داشته باشد و یک نوع پمپ خاص نیست. پمپ‌هایی هم در دسته پمپ سانتریفیوژ و هم در دسته پمپ جابجایی مثبت وجود دارند که قابلیت مکش منفی دارند.
پمپ مکنده از لحاظ نوع سیال، شامل دو نوع مکنده هوا و مکنده مایع میشود. پمپ وکیوم، ساید چنل و پمپ ونتوری از نوع مکنده هوا و پمپ خودمکش سانتریفیوژ، لوب پمپ، پمپ پره‌ای و سایر پمپ‌های جابجایی مثبت از نوع مکنده مایع هستند.
پمپ مکنده سانتریفیوژ
پمپ سانتریفیوژ پرکاربردترین نوع پمپ است. پمپ‌های سانتریفیوژ با وجود پروانه سیال را جابجا می‌کنند. منظور از پمپ مکنده سانتریفیوژ این است که توانایی مکش آب یا مایعات دیگر همراه با هوا را داشته باشد. پمپ مکنده سانتریفیوژ دیگری وجود دارد که توسط چرخش پروانه به نوعی خلا نسبی ایجاد کرده و ترکیب هوا و ذرات ریز مثل گرد و غبار را مکش می‌کند.
پمپ وکیوم
پمپ وکیوم یا خلا رایج‌ترین نوع پمپ مکنده است که توانایی مکش هوا و گازها از یک فضای بسته را دارد. پمپ وکیوم می‌تواند با ایجاد فشار منفی در ورودی خود، ذرات هوای یک فضای مشخص را مکیده و خلا نسبی ایجاد کند.
سایدچنل
سایدچنل بلوئر یکی از پمپ‌های مکنده هوا است که همانند پمپ وکیوم می‌تواند ذرات هوای یک فضای مشخص را مکش کرده و فشار داخلی را کاهش دهد با این تفاوت که میزان خلا کمتری می‌تواند ایجاد کند.
لوب پمپ
همه پمپ‌های جابجایی مثبت از نوع خودمکش هستند. یکی از این پمپ‌ها که قدرت مکش بالایی نیز دارد، لوب پمپ یا پمپ گوشواره‌ای است. پمپ مکنده لوب قادر است سیالات غلیظ را مکش کرده و از نقطه‌ای به نقطه دیگر جابجا کند.
پمپ پره‌ای
پمپ پره‌ای دیگر پمپ جابجایی مثبت است که قابلیت مکش خوبی دارد. در ساختار این پمپ دو دیسک بصورت غیر هم‌مرکز بر روی هم قرار گرفته‌اند و یکی از آنها شیارهایی دارد که سیال داخل آن قرار می‌گیرد و با چرخش دیسک و حرکت پره‌ها در داخل شیار سیال از مکش به تخلیه حرکت می‌کند.
پمپ خودمکش
بطور کلی وظیفه پمپ انتقال سیال از خط مکش به خط تخلیه می‌باشد. برای انجام صحیح انتقال سیال در خط مکش باید پر از سیال قابل پمپاژ باشد اما برخی از پمپ‌ها هستند که مکش اولیه دارند و در صورت وجود فاصله بین منبع سیال تا ورودی پمپ نیز می‌توانند سیال را مکش و به سمت محفظه پمپ جابجا کنند.
پمپ‌های جابجایی مثبت خومکش هستند اما پمپ‌های سانتریفیوژ برای اینکه هوای خط مکش را تخلیه کنند نیاز به طراحی خاصی دارند. پمپ سانتریفیوژ خودمکش نوعی پمپ مکنده محسوب میشود.
پمپ ونتوری
پمپ مکنده ونتوری بر اساس انرژی جنبشی هوا کار می‌کند به این صورت که در آن کانالی برای عبور هوا تعبیه شده که دارای انشعاب است. هوا با سرعت زیاد از داخل کانال عبور کرده و از سمت دیگر آن خارج میشود به این صورت در قسمت انشعاب آن خلا ایجاد میشود.
پمپ ونتوری نیازی به موتور الکتریکی ندارد و به همین دلیل در جاروبرقی صنعتی ضدانفجار می‌تواند کارایی داشته باشد.
کاربرد پمپ مکنده
پمپ‌های مکنده کاربردهای گسترده‌ای در بخش‌های تامین آب، آبرسانی، کشاورزی، صنعتی و... دارد. کاربردهای پمپ مکنده براساس نوع در زیر آورده شده است:
- کاربرد پمپ مکنده سانتریفیوژ: آبرسانی و تامین آب، تخلیه آب چاه‌ها
- کاربرد پمپ مکنده وکیوم: سیستم ساکشن مرکزی بیمارستان، تخلیه گاز کولر‌ها، صنایع بسته‌بندی، فرآیند خشک‌کردن و رطوبت‌زدایی و...
- کاربرد سایدچنل: هوادهی به استخر پرورش ماهی و آبزیان، خشک کردن اتومبیل در کارواش‌خانه، مکنده مواد و پودرها و گرانول‌ها، تصفیه خانه فاضلاب و...
- کاربرد لوب پمپ: انتقال سیالات و مواد غلیظ، صنایع غذایی، صنایع دارویی، صنایع بهداشتی
- کاربرد پمپ بلید مکنده: انتقال سوخت LPG، انتقال مبرد و آمونیاک در سیستم تبرید
- کاربرد پمپ مکنده ونتوری: جاروبرقی صنعتی ضد انفجار
جمع‌بندی
اگرچه عبارت مکنده یا مکش در پمپ عمومیت دارد و ممکن است برای همه انواع پمپ بکار رود اما منظور از پمپ مکنده، پمپ‌های است که دارای مکش منفی هستند یا قابلیت خودمکشی دارند. پمپ‌های مکنده در دو نوع کلی مکنده هوا و مکنده مایع می‌باشد؛ برخی از آنها هوا و گاز را انتقال را مکش می‌کنند مثل پمپ وکیوم و ساید چنل و برخی از آنها آب و سیالات دیگر را مکش می‌کنند مثل پمپ سانتریفیوژ خودمکش، لوب پمپ.