یکی از رایج‌ترین مشکلات و آسیب‌های مرتبط با الکتروموتور، سوختن سیم‌پیچ‌ها است که به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. برخی از شایع‌ترین علل سوختن سیم‌پیچی الکتروموتور عبارت‌اند از:
- بارگذاری بیش از حد روی موتور
- عدم تهویه مناسب
- افزایش ولتاژ و نوسانات آن
- اتصال کوتاه
- معیوب‌بودن بلبرینگ‌ها
- عدم تعادل روتور
- آلودگی موتور
- حرارت یا رطوبت بیش از حد محیط
- و …
تشخیص سیم‌پیچی سوخته در الکتروموتورها به چند روش انجام می‌شود؛ اولین روش، مشاهده بصری است. یکی از نشانه‌های سوختن سیم‌پیچ، بوی دود یا سوختگی در هنگام کارکرد موتور است. برای مشاهده بصری سیم‌پیچی سوخته الکتروموتور باید ابتدا موتور را خاموش و تمامی اتصالات برق را از آن جدا نمایید؛ سپس براکت‌های موتور را باز نموده و به دنبال علائم تغییر رنگ یا ذوب‌شدن عایق سیم‌پیچ‌ها باشید.
علاوه بر این صدای غیرعادی موتور در هنگام کار، لرزش بیش از حد و کاهش راندمان آن نیز می‌تواند نشانه سوختن سیم‌پیچی باشد. روش بهتر و دقیق‌تر بررسی سیم‌پیچی موتور سوخته، استفاده از اهم‌متر یا مولتی‌متر و اندازه‌گیری مقاومت سیم‌پیچ‌ها، تست عایق و بررسی جریان موتور است که در مقاله تست سیم‌پیچ موتور سه‌فاز به‌صورت کامل در مورد این آزمایش‌ها توضیح داده‌ایم.
در این مقاله، با فرض تشخیص سوختگی سیم‌پیچ‌ها، مراحل نحوه تعویض سیم‌پیچی سوخته یک موتور الکتریکی را شرح می‌دهیم.
درآوردن سیم‌پیچ سوخته از هسته
پس از باز کردن براکت‌ها و خارج‌کردن روتور، نخ بندی و عایق‌های یک سمت استاتور را جدا می‌کنیم.
سپس با قلم و چکش یا دستگاه هیلتی، سیم‌پیچ‌ها را از محل شیارهای استاتور قطع می‌کنیم.
در سمت دیگر موتور، بدون اینکه نخ بندی را باز کنید، سیم‌پیچ‌ها را با قلم قطع کنید؛ برای داشتن نقشه سیم‌کشی می‌توانید از این سیم‌پیچ‌ها استفاده کنید. در غیر این صورت در مقاله آموزش سیم‌پیچی الکتروموتور سه‌فاز درباره روش‌های مختلف سیم‌پیچی و محاسبات موردنیاز آن‌ها توضیح داده‌ایم.
پس از قطع‌کردن سیم‌پیچ‌ها، با استفاده از یک گُوِه (مانند پیچ کولری) و چکش، باقیمانده سیم‌پیچ‌ها را از داخل شیارهای استاتور خارج می‌کنیم.
همچنین عایق‌های موجود در اسلات‌ها را نیز تاحدامکان با انبر خارج می‌کنیم.
اکنون با استفاده از یک مشعل یا قراردادن استاتور درون کوره، باقیمانده عایق‌ها و سایر مواد را سوزانده و با استفاده از یک گوه شیارهای استاتور را کاملاً تخلیه می‌کنیم. به‌خاطر داشته باشید که شعله مشعل باید به‌صورت یکنواخت به سراسر سطح مقطع استاتور اعمال شود؛ اگر صرفاً دمای یک نقطه افزایش یابد، استاتور آسیب‌دیده (تاب بر می‌دارد) و تقارن خود را از دست می‌دهد.
عایق‌گذاری استاتور
عایق‌های سیم‌پیچ باتوجه‌به میزان بار و حرارت موتور در انواع مختلفی تولید و استفاده می‌شوند. رایج‌ترین انواع عایق سیم‌پیچی عبارت‌اند از:
- عایق مایلر: نوعی عایق پلاستیکی که نسبت به سایر عایق‌ها، توان کمتری دارد و برای موتورهای کوچک (تا 5.5 کیلووات، کفکش‌ها و …) استفاده می‌شود. از این عایق‌ها برای کف یا روی شیار استاتور استفاده می‌شود.
- عایق پرشمان: نوعی عایق کاغذی که با روغن خاصی حرارت دیده است؛ این عایق در برابر حرارت غیرمستقیم، مقاومت بالایی داشته و بیشتر برای طبقه دوم شیار (در موتورهایی که به‌صورت دوطبقه سیم‌پیچی شده‌اند) یا پیشانی کلاف‌ها استفاده می‌شود.
- عایق نومکس آلمان: این عایق‌ها توانایی تحمل حرارت بسیار بالایی دارند (تا 350 درجه سانتی‌گراد حرارت غیرمستقیم). عایق‌های نومکس بیشتر برای موتورهای سنگین کاربرد دارند و در سایزهای مختلفی عرضه می‌شوند. از این عایق‌ها بیشتر برای موتورهای 15 کیلووات به بالا استفاده می‌شود.
- عایق نومکس چینی: این عایق‌ها مشابه عایق نومکس آلمان هستند؛ ولی کیفیت آن‌ها کمی پایین‌تر است. از این عایق‌ها برای موتورهای 5.5 تا 15 کیلووات می‌توان استفاده نمود.
پس از انتخاب نوع عایق، مراحل عایق‌گذاری استاتور به شرح زیر است:
- با استفاده از یک خط کش یا کولیس طول و عمق شیارهای استاتور را اندازه‌گیری نمایید. طول برش‌های عایق باید حدوداً 2 سانت بزرگ‌تر از طول شیارها باشد؛ زیرا در دو سمت عایق باید اصطلاحاً یقه‌هایی ایجاد شود تا ورق عایق درون شیار استاتور جابه‌جا نشود. عرض برش‌های عایق نیز باید دوبرابر ارتفاع اسلات‌ها باشد. عایق‌ها نباید از سطح شیار استاتور بالاتر باشند.
- پس از اینکه باتوجه‌به اندازه‌های اسلات یک شابلون ساخته شد، به تعداد شیارهای هسته، ورق عایق آماده می‌کنیم.
- دو طرف طول عایق‌ها را به‌اندازه یک سانت تا می‌زنیم تا یقه آن‌ها ایجاد شود و درون اسلات ثابت بمانند.
- هنگام قراردادن عایق درون اسلات‌ها توجه داشته باشید که مرکز عرضی کاغذ کف شیار قرار بگیرید و ارتفاع دو طرف آن مساوی هم باشد.
بوبین‌پیچی و کلاف‌گذاری موتور
- هر کلاف سیم‌پیچ باید با تعداد دور و طول مشخصی ساخته شود؛ آماده‌سازی کلاف‌های سیم‌پیچ توسط دستگاهی به نام بوبین پیچ یا کلاف پیچ انجام می‌شود. با استفاده از دستگاه بوبین پیچ می‌توان تعداد دورهای کلاف را مشخص کرد.
- دستگاه‌های بوبین پیچ، دو قالب دارند که طول گام کلاف را مشخص می‌کند. گام کلاف‌ها می‌تواند مساوی و یا به‌صورت متحدالمرکز باشد؛ در کلاف‌های متحدالمرکز، هر سیم‌پیچ نسبت به سیم‌پیچ قبل خود دو گام بزرگ‌تر است.
- معمولاً هر کلاف سیم‌پیچ بیش از یک پیچک دارد.
- هنگام جای‌گذاری کلاف‌ها، حتماً توجه کنید که دو سر سیم‌پیچ‌ها به سمت قسمت جلوی موتور باشد تا سربندی انجام شود.
- پس از جازدن سیم‌پیچ‌ها، نوبت به نخ کشی، شیارزنی و لاک ریزی می‌رسد.
- برای عایق‌کاری باید سطح سیم‌پیچ‌ها در دو سمت موتور مماس همدیگر باشند. اگر سطح کلاف‌ها یکدست نبود، یکدست را در سمت دیگر سیم‌پیچ قرار داده و سطح نامساوی را با استفاده از چکش لاکی می‌کوبیم.
- عایق‌ها را به‌اندازه لازم برش زده و بین کلاف‌ها قرار می‌دهیم. سپس نخ بندی را انجام می‌دهیم.
- باتوجه‌به محاسبات انجام شده برای گام‌های سیم‌پیچ، سر سیم‌ها را جدا نموده و از تخته کلم موتور خارج می‌کنیم؛ سپس طبق روش‌های گفته شده در مقاله سربندی موتور سه‌فاز و نحوه تشخیص آن سربندی موتور را انجام می‌دهیم.
نتیجه‌گیری
در این مقاله مراحل تعویض سیم‌پیچی سوخته الکتروموتور را شرح دادیم. باتوجه‌به اینکه محاسبات و اقدامات لازم برای سیم‌پیچی موتور سوخته، نیاز به دانش و تجربه کافی در این زمینه دارد؛ پیشنهاد می‌کنیم از یک تکنسین برق برای این کار کمک بگیرید.
همچنین کارشناسان کالا صنعتی همواره آماده ارائه مشاوره تخصصی رایگان به شما عزیزان هستند. برای دریافت مشاوره فنی رایگان این مجموعه از طریق شماره‌تلفن ۰۲۱۹۱۳۰۴۳۰۰ با ما در ارتباط باشید.