انواع الکتروموتورها از نظر عملکرد الکتریکی شباهت بسیار زیادی به هم دارند اما چون برای استفاده در کاربردهای مختلف طراحی می شوند، ویژگی‌های فیزیکی، ظاهری و مکانیکی آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. یکی از این تفاوت‌ها، نحوه نصب الکتروموتور است. بیشتر موتورها برای نصب به صورت افقی طراحی شده‌اند اما برخی دیگر به صورت عمودی نصب می‌شوند.
الکتروموتور عمود نصب که با نام الکتروموتور عمودی (Vertical Motor) نیز شناخته می‌شود، به طور خاص برای کاربردهایی طراحی شده است که موتور به صورت عمودی نصب می‌شود و روتور به سمت پایین کشیده می‌شود. در مواردی مانند پمپ‌های چاه عمیق، تأسیسات فاضلاب و تصفیه خانه‌های آب از الکتروموتور عمودی استفاده می‌شود.
کاربردهای الکتروموتور عمود نصب
موتورهای عمودی که به عنوان «موتورهای با هدف مشخص» تلقی می‌شوند معمولاً در کاربردهایی استفاده می‌شوند که نیاز به راه‌اندازی در فضای محدود یا نیاز به انتقال نیروی عمودی دارند. در پمپ‌ها و نیز کاربردهایی که اینرسی کم دارند از این موتورها استفاده می‌شود. این نوع الکتروموتورها معمولاً در کاربردهایی استفاده می‌شوند که نیاز به راه‌اندازی در فضای محدود یا نیاز به انتقال نیروی عمودی دارند.
در ادامه برخی از کاربردهای الکتروموتور عمود نصب را شرح می‌دهیم:
- سیستم‌های پمپاژ: الکتروموتور عمودی به طور گسترده‌ای در کاربردهای پمپاژ مانند چاه‌های عمیق، تصفیه خانه‌های آب و فاضلاب، سیستم‌های آبیاری و پالایشگاه‌ها استفاده می‌شود. این موتورها همچنین عملکرد قابل اطمینانی در پمپ‌های گریز از مرکز عمودی، پمپ‌های شناور و پمپ‌های توربین عمودی ارائه می‌دهند.
- سیستم‌های تهویه مطبوع (HVAC): دومین کاربرد پر استفاده الکتروموتور عمود نصب در سیستم‌های گرمایش، سرمایش و تهویه مطبوع (HVAC) است که معمولاً در واحدهای هواساز (AHU)، برج های خنک‌کننده و فن‌های کندانسور استفاده می‌شوند.
- ماشین آلات صنعتی: این موتورها همچنین در ماشین آلاتی که نیاز به طراحی فشرده و کم حجم دارند، نیز استفاده می‌شوند؛ برای مثال سنگ شکن‌ها، میکسرها، نوار نقاله، همزن‌های صنعتی و سایر تجهیزات مورد استفاده در معادن، ساخت و ساز و صنایع تولیدی.
- تولید برق: موتورهای عمودی نقش مهمی در کاربردهای تولید برق در نیروگاه‌های برق آبی و توربین‌های بادی دارند. برای مثال در نیروگاه برق آبی، معمولا از موتورهای عمودی برای پمپ کردن آب به ارتفاع بالا استفاده می‌شود و وقتی آب به پایین می‌آید، با توربین‌های آبی برق تولید می‌شود.
- تاسیسات دریایی: علاوه بر موارد فوق، از الکتروموتور عمود نصب برای کاربرد در تاسیسات دریایی نیز استفاده می‌شود. برای مثال در پمپ‌های تهویه و نیز انتقال آب به بخش‌های مختلف کشتی‌ها و سکوها و همچنین پمپ‌های انتقال آب از دریا به خشکی برای تصفیه آب، همگی از الکتروموتور عمودی استفاده می‌کنند.
پیشنهاد می‌شود برای آشنایی بیشتر با کاربردهای انواع موتورها، مقاله کاربرد الکتروموتور را مطالعه فرمایید.
مشخصات فنی الکتروموتور عمود نصب
همان طور که گفتیم برای انتخاب یک موتور عمودی مناسب باید پارامترهای مختلفی مانند توان، گشتاور، سرعت، بدنه و درجه حفاظتی و سایر موارد مورد نظر را مشخص کنید. روی پلاک الکتروموتورهای عمود نصب، حرف V که مخفف VERTICAL است، درج شده است.
مشخصات فنی الکتروموتور عمود نصب با توجه به کاربرد آن تغییر می‌کند ولی به‌طور کلی انواع الکتروموتور عمود نصب در محدوده توان 0.18 تا 280 کیلووات (0.25 تا 375 اسب بخار) تولید می‌شوند. همچنین به دلیل طراحی محکم و مقاوم، این موتورها در شرایط محیطی سخت مانند رطوبت، گرد و غبار یا دماهای بالا عملکرد خوبی دارند.
نصب الکتروموتور عمودی
پس از انتخاب موتور، نوبت به نصب آن می‌رسد. برای نصب الکتروموتور عمودی ابتدا محل آن را مشخص و همه تجهیزات لازم برای نصب را آماده کنید. برای نصب الکتروموتور عمود نصب بایستی مراحل زیر را انجام دهید.
- در ابتدا بایستی اطمینان حاصل کنید که ساختار آماده شده برای نصب می‌تواند وزن موتور و تجهیزات متصل به آن را تحمل نماید.
- موتور را به صورت عمودی دقیقاً تراز کنید.
- از براکت یا آداپتورهای مناسب برای محکم کردن موتور روی سازه استفاده کنید.
- پیش از اتصال الکتریکی موتور، اقدامات ایمنی لازم را بررسی نمایید.
- کابل‌های منبع تغذیه را طبق دستورالعمل سازنده به پایانه های موتور متصل نمایید.
- کابل ارت (Earth) را برای جلوگیری از خطرات الکتریکی برقرار کنید.
- با استفاده از ابزارهای تراز دقیق، محور موتور را با محور تجهیزات متحرک تراز کنید.
- مکانیزم کوپلینگ موتور و سایر تجهیزات را بررسی و در صورت نیاز از کوپلینگ مناسب‌تری استفاده نمایید.
- پس از بررسی مجدد تمامی اتصالات و اطمینان از محکم بودن آن ها، موتور را روشن کنید.
- پس از روشن کردن موتور، عملکرد آن را بررسی کنید و علت و منبع هرگونه صدا یا ناهنجاری احتمالی غیرعادی را بیابید.
تعمیر و نگهداری الکتروموتور عمود نصب
اصلی‌ترین مواردی که در تعمیر و نگهداری الکتروموتور عمود نصب باید در رعایت شود روانکاری و نصب مناسب این تجهیزات است که در ادامه برای هریک از این موارد نکاتی را ذکر می کنیم.
روانکاری مناسب الکتروموتور عمود نصب
یکی از علل اصلی خرابی زودرس بلبرینگ در موتورهای عمود نصب، عدم استفاده از روانکار یا استفاده از روانکار نامناسب است. روانکاری مناسب، مهم‌ترین عامل در تعمیر و نگهداری الکتروموتور عمود نصب است. برای روانکاری بلبرینگ موتور عمودی بایستی از گریس استفاده شود. گریس مناسب باید بر اساس عواملی مانند دما، رطوبت، آلودگی‌های محیط، سرعت موتور و نوع بلبرینگ‌ها انتخاب و به صورت دوره‌ای بررسی شود.
پیشنهاد می‌کنیم انتخاب روانکار را بر اساس دستورالعمل‌های شرکت سازنده انجام دهید که معمولاً بر روی پلاک یا درون کاتالوگ محصول درج می‌شود.
نکاتی برای نصب و راه اندازی مناسب الکتروموتور عمودی
- پیش از راه‌اندازی الکتروموتور عمودی، باید از روانکاری بلبرینگ‌ها اطمینان حاصل کنید زیرا در صورت کم بودن گریس، موتور به صورت خشک و کند کار می‌کند و در ادامه، افزایش حرارت موجب سوخت موتور می‌شود.
- تمامی اتصالات الکتریکی موتور (کابل‌ها، کانکتورها، و سوئیچ‌ها) باید به درستی نصب شده و از نظر وضعیت سالم باشند. سیم‌کشی باید بدون اتصالی و با عایق‌بندی مناسب انجام شود.
- فن خنک‌کننده الکتروموتور عمودی باید قبل از راه‌اندازی به درستی عمل کنند تا موتور دچار گرم شدن بیش از حد نشود.
- طراحی سیستم‌های پمپاژ عمودی باید گونه‌ای باشد که خارج از منطقه بحرانی کار کنند. اگر الکتروموتور و پمپ در نزدیکی منطقه بحرانی سیستم کار کنند، امکان شکست ناشی از ارتعاش وجود دارد.
انواع الکتروموتور عمودی
انواع الکتروموتور عمودی را می‌توان بر اساس نوع شفت آن‌ها به دو گروه سالید شفت (شفت نری یا توپر) و هالوشفت (شفت مادگی یا توخالی) دسته‌بندی کرد. در مدل سالید شفت، پمپ به انتهای الکتروموتور متصل می‌شود. از این نوع موتورها بیشتر در پمپ‌ها و مخازن کم‌عمق استفاده می‌شود.
در مقابل از الکتروموتور عمودی هالوشفت بیشتر در پمپ‌های چاه عمیق استفاده می‌شود؛ در این موتورها، سر پمپ از شفت الکتروموتور عبور کرده و در بالای موتور کوپل می‌شود. همچنین موتورهای عمودی هالوشفت، معمولاً قابلیت تنظیم آسان‌تری نسبت به نوع سالید شفت دارند.
علاوه بر نوع شفت، انواع الکتروموتور عمودی بر حسب بار محوری نیز به سه گروه بار معمولی، بار زیاد و بار خطی دسته‌بندی می‌شوند. بار محوری زیاد، ضریبی از بار محوری معمولی است؛ مثلاً 175 درصد، 250 یا 300 درصد بار معمولی. موتورهای پمپ خطی کمی نسبت به سایر مدل‌های این موتورها متفاوت است، چرا که در خط لوله پمپ قرار دارد و هیچ نیروی خارجی به شفت الکتروموتور اعمال نمی‌شود.
اجزای الکتروموتور عمود نصب
به طور کلی الکتروموتورها (فارغ از نوع نصب) دارای بخش‌های زیر هستند:
- بلبرینگ
- پوشش بلبرینگ (یاتاقان)
- روتور + سیم پیچ
- استاتور
- نگهدارنده
- فن
- پوشش فن
- جعبه برق (ترمینال)
در الکتروموتور عمود نصب علاوه بر موارد بالا، بعضی از قطعات تقویت یا به‌طور اختصاصی طراحی شده‌اند. یکی از این موارد بلبرینگ عمودی آن است.
بلبرینگ الکتروموتور عمودی
در الکتروموتور عمودی از یک بلبرینگ تماس زاویه‌ای استفاده می‌شود. طراحی الکتروموتورهای عمودی به گونه‌ای است که بار زیادی را در محور شفت تحمل می‌کند اما میزان تحمل بارهای شعاعی در این موتورها پایین است. در ادامه برخی از رایج‌ترین انواع بلبرینگ دینام عمودی را که در واقع یکی از مهم‌ترین اجزای الکتروموتور عمود نصب نیز به شمار می‌رود، بررسی می‌کنیم:
- بلبرینگ‌های تماس زاویه‌ای: این بلبرینگ‌ها رایج‌ترین نوع بلبرینگ استفاده شده در الکتروموتور عمودی هستند که برای تحمل بارهای محوری استفاده می‌شوند. دو بلبرینگ پشت سر هم برای 175 درصد بار محوری معمولی و سه بلبرینگ پشت سر هم برای 250 درصد بار محوری معمولی روی هم قرار می‌گیرند.
- رولبرینگ کروی: از رولبرینگ کروی زمانی استفاده می‌شود که قرار است بارهای محوری بسیار بالا به موتور اعمال شود؛ مثلاً در چاه‌های بسیار عمیق، که نیروی اعمال شده برای حرکت آب بسیار زیاد است. رولبرینگ‌های کروی می توانند 300 تا 500 درصد بار محوری معمولی را تحمل کنند.
نتیجه‌گیری
الکتروموتورهای عمودی کاربردهای بسیار زیادی در صنایع مختلف دارند، ولی به دلیل طراحی خاص خود، نگهداری آن‌ها کمی سخت‌تر و پیچیده‌تر از سایر الکتروموتورها است. پیش از انتخاب این الکتروموتورها باید به درستی نیازهای مورد نظر خود مانند توان، گشتاور، سرعت و دور موتور و ... را بررسی و سپس اقدام به خرید الکتروموتور عمود نصب کنید.
کارشناسان باتجربه ما در وب‌سایت کالا صنعتی از مرحله انتخاب گرفته تا خرید، نصب، راه اندازی و تعمیر و نگهداری همراه شما هستند و به صورت رایگان مشاوره‌های فنی لازم را به شما ارائه می‌دهند.
الکتروموتورهای عمودی به صورت عمودی نصب می‌شوند؛ بیشتر برای کاربردهای خاصی مانند پمپ‌های آب در عمق یا ماشین‌آلاتی که نیاز به فضای محدود دارند، مناسب هستند؛ شرایط نصب و نگهداری مشکل‌تری دارند.
سیستم‌های پمپاژ؛ سیستم‌های تهویه مطبوع؛ تولید برق در نیروگاه‌های برق آبی؛ ماشین آلات صنعتی و کاربرد در سکوهای دریایی