تعمیر الکتروموتور | راهنمای کامل تعمیر و نگهداری از موتورهای الکتریکی

شاید بتوان الکتروموتورها را از جمله پرکاربردترین تجهیزاتی دانست که در صنایع و واحدهای تولیدی استفاده می‌شوند. نیروی محرکه دستگاه‌های تولیدی، نوارهای نقاله، ماشین ابزار، کمپرسورها و بسیاری دستگاه‌های دیگر همگی از الکتروموتورها تامین می‌شود. این استفاده مداوم از الکتروموتورها مخصوصا اگر در شرایط نامساعدی قرار بگیرند امکان استهلاک و خرابی آن‌ها را بیشتر خواهد کرد که ممکن است منجر به توقف تولید و کاهش بهره‌وری گردد.

در این مقاله قصد داریم به علل خرابی الکتروموتورها و نکات مهم مربوط به این موضوع را بررسی کنیم.

علل خرابی الکتروموتور

همان طور که گفته شد کاربرد فراوان الکتروموتورها در صنعت، به همان نسبت احتمال استهلاک آن‌ها را نیز افزایش می‌دهد. معمولا به علت نیاز به توان بالا، موتورهایی که در صنعت استفاده می‌شوند از نوع الکتروموتور سه فاز هستند و خرابی در آن‌ها هم بیشتر است. 

الکتروموتورها معمولا به دلایل مختلفی خراب می‌شوند:

گرمای بیش از حد و درجه حرارت بالا

گرمای بیش از حد یکی از علل شایع خرابی الکتروموتورها است چرا که بیش از نیمی از خرابی‌ها در عایق الکتروموتورها به خاطر حرارت بیش از حد ایجاد می‌شود. این مشکل می‌تواند به دلیل بار اضافی و بیش از ظرفیت موتور، تهویه نامناسب، یا استفاده از موتور در محیط‌های با دمای بالا به وجود آید. گرمای زیاد می‌تواند باعث آسیب به سیم‌پیچ‌ها و عایق‌های موتور شود.

اضافه جریان

کشیده شدن جریانی بیش از جریان مجاز سیم‌پیچ‌های الکتروموتور ممکن است به خراب شدن عایق یا سوختن سیم‌پیچ منجر شود.

وجود آلودگی و ذرات گرد و غبار

آلودگی محیطی نظیر گرد و غبار، مواد شیمیایی و خاک از جمله عوامل خارجی هستند که می‌توانند با ورود به الکتروموتور سبب خرابی آن شوند. ورود هرگونه ذرات خارجی به درون محفظه موتور به یاتاقان‌ها و سیم‌پیچ‌های الکتروموتور صدمه وارد خواهد کرد. وجود آلودگی و گرد و غبار همچنین امکان جریان هوا و تبادل دمایی در موتور را کاهش می‌دهد.

وجود رطوبت

نفوذ رطوبت به داخل الکتروموتور یکی از عواملی است که می‌تواند منجر به خرابی‌های جدی به ویژه در سیم‌پیچ‌ها و قطعات داخلی آن شود. نفوذ رطوبت به الکتروموتور ممکن است در اثر وجود رطوبت در محیط، خراب بودن درب، پوشش‌ها یا درزگیرهای موتور و یا شرایط نگهداری نامناسب رخ دهد.

وجود رطوبت در موتور باعث تضعیف عایق سیم‌پیچ‌های موتور، زنگ زدگی و خوردگی قطعات فلزی و کاهش عملکرد آن می‌شود.

لرزش

لرزش و ارتعاش در الکتروموتور که به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود ممکن است باعث آسیب دیدن قطعات داخلی آن شود. یکی از شایع‌ترین علل ارتعاش در الکتروموتور، عدم تعادل در روتور است. این مشکل می‌تواند به دلیل مشکلاتی مانند نصب نادرست روتور، انحراف در شفت، یا تجمع گرد و غبار و کثیفی روی روتور به وجود آید. این عدم تعادل باعث می‌شود که موتور به طور یکنواخت نچرخد و ارتعاش ایجاد شود.

یکی دیگر از دلایل لرزش و ارتعاش در موتور، خرابی یا فرسودگی یاتاقان‌ها و بلبرینگ‌ها است که باعث می‌شود روتور به خوبی در موقعیت صحیح خود قرار نگیرد. تنش‌های مکانیکی در اثر بارهای نامتوازن متصل به موتور، نیز می‌تواند باعث لرزش و ارتعاش ناخواسته شود. 

در حالتی دیگر وجود ایراد یا اتصال کوتاه در سیم‌پیچ‌ها، مشکلات در سیستم برق‌رسانی یا میدان مغناطیسی موتور می‌تواند باعث ناهماهنگی در حرکت روتور و ایجاد ارتعاش شود. 

روانکاری نامناسب

از آنجا که بلبرینگ‌ها در هنگام چرخش مدام تحت فشار و سایش قرار می‌گیرند، اگر به‌طور منظم و به مقدار کافی روانکاری نشوند، اصطکاک بین اجزای بلبرینگ افزایش می‌یابد و موجب سایش شدید آن می‌شود. این مشکل باعث ایجاد صدای غیرعادی، کاهش کارایی، خرابی بلبرینگ‌ها و متوقف شدن موتور شود.

روانکاری مناسب کمک می‌کند تا اصطکاک میان اجزای متحرک موتور کاهش یابد و حرارت اضافی تولید نشود. در غیر این صورت با افزایش اصطکاک، دمای موتور بالا می‌رود و به سیم‌پیچ‌ها و عایق‌ها آسیب می‌رساند و در نهایت ممکن است باعث سوختن موتور شود.

به‌طور کلی، روانکاری نامناسب باعث ایجاد سایش در قطعات داخلی موتور می‌شود. این سایش باعث فرسایش زودرس قطعات و کاهش کارایی و عمر مفید موتور می‌شود. 

در مقاله تعویض بلبرینگ الکتروموتور سه فاز، اطلاعات مفیدی در خصوص علل خرابی و نحوه تعویض بلبرینگ، ارائه شده است.

علائم خرابی الکتروموتورها

الکتروموتورها به دلایل مختلف خراب می‌شوند؛ با این حال پیش از خراب شدن ممکن است علائمی را آشکار کنند. این علائم به ما کمک می‌کنند تا مشکلات به وجود آمده را شناسایی کنیم و پیش از وقوع خرابی جدی، اقدام لازم را انجام دهیم. در اینجا جدول کاملی از مشکلات و خرابی‌های الکتروموتورها به همراه علت احتمالی، نشانه‌ها، روش‌های تشخیص و راه‌حل‌ها تدوین شده است:

در صورت بروز هرگونه اشکالی در عملکرد الکتروموتور و به کمک این جدول می‌توانید ایراد به وجود آمده را به‌خوبی شناسایی و راه‌حل‌های مناسب را برای رفع آن پیدا کنید. البته توجه داشته باشید که با مراقبت و نگهداری منظم، می‌توان از بروز بسیاری از خرابی‌ها جلوگیری کرد.

خرابی خازن الکتروموتور تک فاز

یکی از خرابی‌های مخصوص موتورهای تک‌فاز، خراب شدن خازن است که ممکن است به دلیل استفاده طولانی مدت از موتور پیش آید. خراب شدن خازن در الکتروموتور تک‌فاز:

• باعث اشکال و طولانی شدن زمان راه‌اندازی آن می‌شود.
• موجب ضعیف کار کردن موتور می‌شود.
• منجر به افت ولتاژ موتور و افزایش جریان کشیده شده از آن شود.
• باعث گرم شدن موتور می‌شود.

هزینه تعمیر الکتروموتور چقدر است؟

هزینه تعمیر الکتروموتور متغیر است و به عوامل مختلفی بستگی دارد. در اینجا برخی از عوامل تاثیرگذار بر هزینه تعمیر الکتروموتور را بررسی می‌کنیم:

1. نوع و برند الکتروموتور:

الکتروموتورهای صنعتی بزرگ‌تر و با تکنولوژی پیشرفته‌تر معمولاً هزینه تعمیر بالاتری دارند؛ همچنین ممکن است برندهای خاص یا معتبر بازار هزینه‌های بالاتری برای تعمیر و قطعات یدکی داشته باشند.

2. نوع و مقدار خرابی:

معمولا هزینه‌های خرابی مربوط به اجزای ساده‌تر الکتروموتور مانند بلبرینگ‌ها و سوئیچ‌ها پایین‌تر است، اما اگر مشکل مربوط به سیم‌پیچ‌ها، روتور، استاتور یا سیستم‌های پیچیده‌تر باشد، هزینه تعمیر ممکن است بسیار بالا باشد. 

3. پیچیدگی تعمیر و هزینه خدمات تعمیرکار:

معمولا در تعمیراتی که نیاز به زمان و دقت بیشتری داشته باشد مثل سیم‌پیچی موتور و بازسازی روتور، هزینه بیشتری پرداخت می‌شود، اما تعمیرات سریع و ساده، معمولاً هزینه کمتری دارند. همچنین نرخ دستمزد تعمیرکاران به تخصص و تجربه آن‌ها بستگی دارد. 

آیا تعمیر الکتروموتور مقرون به صرفه است؟

در بسیاری از مواقعی که الکتروموتوری خراب می‌شود مخصوصا اگر خرابی آن جدی باشد بایستی بین گزینه‌های خرید الکتروموتور جدید یا ارسال آن برای تعمیر، تصمیم‌گیری کنیم. برای آن‌که بتوانیم بهترین تصمیم را اتخاذ کنیم بایستی موارد زیر را در نظر داشته باشیم:

1. نوع مشکل و مقدار خرابی:

اگر خرابی جزئی باشد، مانند تعویض بلبرینگ‌ها یا تعمیر سوئیچ‌ها، بایستی آن را تعمیر کرد، اما اگر خرابی مربوط به سیم‌پیچ‌ها، روتور یا استاتور باشد که تعمیرات پیچیده‌ای دارد یا تعویض قطعات گران‌قیمت است، ممکن است تعویض موتور جدید، اقتصادی‌تر باشد.

2. سن و وضعیت کلی موتور:

اگر موتور شما قدیمی است و قطعات آن فرسوده و مستهلک شده است ممکن است تعمیرات به‌صرفه نباشد، زیرا ممکن است موتور پس از مدتی دوباره نیاز به تعمیر پیدا کند.

3. هزینه قطعات یدکی و اجرت تعمیر:

هزینه‌های قطعات یدکی و اجرت تعمیر بسته به نوع موتور، برند و مقدار پیچیدگی تعمیر آن متفاوت است. در برخی از موارد، قیمت قطعات یدکی و دستمزد تعمیر می‌تواند بسیار بالا باشد. همچنین اگر قطعات یدکی نایاب یا گران باشد، چه بسا هزینه تعمیر به قیمت خرید یک موتور جدید هم برسد.

4. هزینه و مدت زمان تعمیر موتور:

در برخی از موارد، ممکن است هزینه خرید موتور جدید (خصوصاً برای موتورهای صنعتی بزرگ یا موتورهای با کاربرد یا برند خاص) کمتر از هزینه تعمیرات پیچیده باشد؛ همین طور زمانی که تعمیرات نیاز به وقت و تخصص زیادی دارد و هزینه‌های وقفه در تولید و عدم دسترسی به دستگاه بیشتر از هزینه تعویض موتور باشد.

5. هزینه‌های انرژی و بهره‌وری:

گاهی اوقات ممکن است موتور طوری آسیب دیده و افت کارایی داشته باشد (مثلاً موتور انرژی بیشتری مصرف می‌کند یا سرعتش کاهش یافته است) که حتی پس از تعمیر هم به بهره‌وری مطلوب نرسد. در این صورت خرید یک الکتروموتور جدید با مصرف انرژی کمتر و عملکرد بهتر، اولویت بیشتری دارد.

چگونه عمر مفید الکتروموتور را افزایش دهیم؟ 

الکتروموتورها تجهیزات مهم، پرکاربرد و معمولا گران‌قیمتی هستند و به همان نسبت که انتظار می‌رود طولانی مدت در خدمت صنایع و واحدهای تولیدی باشند، بایستی به‌خوبی و به طور منظم سرویس و رسیدگی شوند.

در ادامه روش‌های رایج نگهداری از الکتروموتور را برای افزایش عمر مفید آن، شرح می‌دهیم:

انتخاب موتور مناسب با کاربرد مورد نظر: 

نخستین مورد در انتخاب الکتروموتور، تناسب توان و مشخصات فنی آن با کاربرد خاص و مورد نظر است؛ در غیر این صورت استهلاک آن افزایش می‌یابد.

نگهداری منظم و بازرسی دوره‌ای:

تمیز کردن منظم و پاک کردن آلودگی‌ها و گرد و خاک از موتور و نیز بررسی عملکرد سیستم تهویه موتور از افزایش دما و افت عملکرد آن جلوگیری می‌کند. علاوه بر این بایستی اجزای مختلف موتور مثل بلبرینگ‌ها، شفت‌ها و کاسه‌نمدها به طور مرتب بررسی شوند.

روغن‌کاری و روان‌کاری منظم:

روانکاری منظم بلبرینگ‌ها و قطعات متحرک، کاهش اصطکاک و فرسایش آن‌ها را در پی خواهد داشت.

اجتناب از تحمیل اضافه بار به موتور:

اضافه بار فشار زیادی به موتور اعمال می‌کند و عمر مفید آن را کاهش می‌دهد.

ایجاد حفاظت برای موتور:

پیش‌بینی حفاظت در برابر حرارت و اضافه بار در مدار الکتروموتور، اهمیت زیادی در پیشگیری از وارد آمدن آسیب به موتور دارد.

جمع‌بندی

در این مقاله به تفصیل درباره تعمیر الکتروموتور، علل خرابی، راه حل‌های مناسب برای تشخیص خرابی و تعمیر و نیز راه‌کارهای افزایش طول عمر مفید آن سخن گفتیم. دیدیم در بعضی شرایط، ممکن است تعمیر الکتروموتور به‌صرفه نباشد و لازم باشد روی خرید الکتروموتور جدید برنامه‌ریزی کنیم.

با توجه به این‌که کالاصنعتی یک برند معتبر در زمینه تامین انواع الکتروموتور است، چنانچه تصمیم به خرید الکتروموتور یا کسب مشاوره در این خصوص دارید، می‌توانید با کارشناسان باتجربه ما در تماس باشید. امیدواریم این مقاله برایتان مفید باشد.