الکتروموتورها دستگاه های نسبتاً پیچیده ای هستند که در بخش بسیار وسیعی از کاربردهای صنعتی استفاده می شوند. اهمیت این دستگاه ها به اندازه ای است که اگر دچار خرابی شوند، کل دستگاه های مرتبط را تحت الشعاع قرار داده و خسارت های سنگین مالی وارد می سازند. با این حال، الکتروموتور نیز مانند هر دستگاه الکتریکی دیگری به مرور زمان مشکلات مختلفی را تجربه می کنند؛ اگرچه تعمیر دینام های صنعتی کاری تخصصی است ولی مشاهده و بررسی علائم خرابی آن ها که با نام عیب یابی الکتروموتور شناخته می شود، نیاز به دانش خاصی ندارد و می توان با ریشه یابی آن ها از آسیب دیدگی شدید دستگاه جلوگیری کرد.
به طور کلی 5 مورد از علائم رایج خرابی الکتروموتورها عبارتند از:
- عدم شروع به کار الکتروموتور
- داغ شدن موتور و یاتاقان ها تحت بار
- لرزش بیش از حد موتور
- شتاب گیری کند دینام
- صدای غیر معمول موتور و یاتاقان ها در هنگام کار
در ادامه به بررسی هر یک از این علائم پرداخته و راهکارهایی را برای عیب یابی الکتروموتور معرفی می نماییم. اما پیش از آن که وارد مبحث اصلی شویم، پیشنهاد می کنیم اگر با اجزای الکتروموتورها و نحوه عملکرد آن ها آشنایی ندارید، ابتدا مقاله اجزای الکتروموتور چیست؟ را مطالعه فرمایید.
5 مورد از نشانه های خرابی الکتروموتور
5 مورد از نشانه های خرابی الکتروموتورها که نسبت به سایر موارد احتمال وقوع بیشتری دارند، در ادامه بیان می شود:
عدم شروع به کار الکتروموتور
عدم شروع به کار الکتروموتور یا اصطلاحاً اگر موتور راه نیافتد، ممکن است به دلایل مختلفی مانند خرابی منبع تغذیه، آسیب در سیم کشی یا نقص در مکانیزم راه اندازی موتور باشد. در صورت بروز این مشکل حتماً موارد زیر را در عیب یابی الکتروموتور مورد بررسی قرار دهید:
- اتصالات برق (احتمال قطعی اتصالات)
- وضعیت یاتاقان ها (احتمال مالیده شدن روتور به استاتور)
- فیوز یا کلید خودکار (احتمال قطعی)
- خازن (ممکن است خازن مناسب توان الکتروموتور نباشد)
داغ شدن موتور و یاتاقان ها تحت بار
داغ شدن موتور و یاتاقان ها تحت بار یکی از مشکلات رایج در انواع الکتروموتور تکفاز و سه فاز است و در اثر عواملی مانند اعمال بار بیش از حد روی موتور، خرابی عایق های حرارتی و یا نقص در سیستم خنک کننده الکتروموتور به وجود می آید. گرمای بیش از حد موتور می تواند منجر به آسیب دیدگی آن و یا خطر آتش سوزی گردد، بنابراین باید فوراً علت آن شناسایی و اقدامات لازم برای عیب یابی الکتروموتور صورت گیرد. وقتی حرارت موتور تحت بار افزایش می یابد، باید موازی یا سری بودن دو نیمه فاز اصلی را در ولتاژ 110 و 220 ولت چک کنید؛ در بیشتر مواقع اتصال غلط و سربندی اشتباه، موجب داغ شدن و آسیب دیدگی دینام می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سربندی الکتروموتور، پیشنهاد می کنیم مقاله آزمایش سیم پیچ و سربندی الکتروموتور تک فاز را مطالعه فرمایید.
به طور کلی باید الکتروموتور را متناسب با ظرفیت مورد نیاز انتخاب نمود؛ حال اگر موتور متناسب با توان مد نظر است می توانید با بررسی موارد زیر حرارت غیر معمول الکتروموتور را ریشه یابی کنید:
- مناسب بودن دمای محیط و تهویه اطراف آن
- تمیز بودن پوسته الکتروموتور برای انتقال حرارت؛ در این راستا مقاله ملاحظات مربوط به تمیز کردن و شستشوی الکتروموتور را بخوانید.
- بررسی سیستم خنک کننده الکتروموتور
- میزان جریان راه اندازی و وضعیت تجهیزات اضافه بار
- بررسی عیوب، عدم تراز بودن، سایش فن یا روتور، خمیدگی شفت، آسیب دیدگی یاتاقان ها و ... که باعث افزایش اصطکاک و در نتیجه افزایش دمای کارکرد سیستم می شوند.
- ولتاژ فازها و تقارن آن ها
- وضعیت استاتور
لرزش بیش از حد موتور
لرزش بیش از حد موتور نشانه ناهماهنگی اجزای آن و یا اعمال بار نامتعادل به دینام است؛ علاوه بر این ممکن است نشانه ای از فرسودگی یاتاقان ها یا شل بودن پیچ و مهره های نصب الکتروموتور باشد. برای جلوگیری از آسیب بیشتر به موتور و تجهیزات مرتبط با آن باید فوراً به این مشکل نیز رسیدگی شود.
شتاب گیری کند الکتروموتور
اگر با شتاب گیری کند الکتروموتور مواجه هستید و یا به طور کلی موتور کار نمی کند، می توانید بر اساس فلوچارت زیر به عیب یابی الکتروموتور پرداخته و قسمت های مختلف آن را بررسی نمایید.
صدای غیر معمول موتور و یاتاقان ها در هنگام کار
در صورتی که متوجه صدای غیر معمول موتور و یاتاقان ها در هنگام کار مانند صدای ساییدن، جیغ یا خراش یا کوبیدن شدید، به احتمال زیاد یاتاقان های موتور دچار مشکل شده اند. هنگامی که موتور سر و صدای زیادی تولید می کند می توان مانند حالت قبلی یکسری نکات را به ترتیب بررسی کرد تا منشأ صدا و نویز تشخیص داده شود. بنابراین برای عیب یابی الکتروموتور باید موارد زیر را چک کنید:
- تجهیزات انتقال قدرت الکتروموتور مانند تسمه، پولی و کوپلینگ ها را بررسی نموده و در صورت نیاز تعویض کنید.
- وضعیت اتصالات و نصب موتور و میزان سفتی پیچ های محل اتصال آن را بررسی نمایید.
- تراز بودن الکتروموتور و بررسی وضعیت اتصال موتور و شفت ها
- بررسی تماس روتور و استاتور؛ اگر روتور و استاتور با یکدیگر در تماس هستند باید با تعمیر یا تعویض یاتاقان، هم مرکز شوند.)
- چک کردن یاتاقان ها و روغنکاری آن ها در صورت نیاز
- متقارن بودن ولتاژ فازها و سه فاز کار کردن الکتروموتور
همچنین اگر یاتاقان ها سر و صدای زیادی دارند یا بیش از حد داغ می شوند، باید اقدامات لازم جهت عیب یابی الکتروموتور انجام گیرد؛ از جمله:
- نحوه بارگذاری (میزان اضافه بودن بار روی بیرینگ ها بررسی شود) و در صورت اضافه بار، تمهیدات لازم انجام گیرد. (حذف اضافه بار یا استفاده از الکتروموتور مناسب)
- نا میزان بودن و خمیدگی شافت ها که باعث ایجاد فشار روی یاتاقان ها می شود را بررسی کنید.
در نهایت، اگر تمامی اقدامات فوق را جهت عیب یابی الکتروموتور انجام دادید ولی همچنان صدای یاتاقان ها در هنگام کار غیرعادی بود و یا حرارت بسیار زیادی تولید می کردند، باید آن ها را تعویض نمایید. برای آشنایی بیشتر با این موضوع می توانید مقاله نحوه تعویض بلبرینگ الکتروموتور سه فاز را مطالعه فرمایید.
نتیجه گیری
معمولاً عیب یابی الکتروموتور بر اساس موارد گفته شده در این مقاله انجام می گیرد و بعید است که موارد دیگری در ایراد پیدا کردن دستگاه دخیل باشند؛ با این حال، اگر همچنان در این زمینه نیاز به مشاوره و راهنمایی بیشتر دارید با کارشناسان کالا صنعتی تماس بگیرید تا به صورت رایگان به شما در یافتن ایراد الکتروموتور مشاوره تخصصی دهند. سپاس از همراهی شما.