بدون اغراق می‌توان گفت صنعتی را نمی‌توان یافت که در آن از الکتروموتور استفاده نشود. این تجهیز از پرکاربردترین دستگاه‌های برقی است ردپای آن را می‌توان در کارخانجات و صنایع و نیز منازل مشاهده کرد. در یک تعریف ساده، الکتروموتور دستگاهی است که انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند. با این حال موتورهای الکتریکی انواع مختلفی دارند و نیز در کاربردها و مکان‌های گوناگونی استفاده می‌شوند.
برای انتخاب بهترین الکتروموتور که بتواند خواسته‌های ما را برآورده کند، پیش از هر چیز بایستی درک کامل و دقیقی نسبت به نیازهای صنعت مورد نظر و پس از آن مشخصات موتوری که انتخاب می‌کنیم، به دست آوریم. برای مثال اگر به دنبال خرید موتوری برای آسانسور و بالابر یا دستگاه بسته‌بندی و شیرینگ هستیم بایستی موتور ترمزدار را بررسی کنیم. اگر قرار است الکتروموتور را در محیط‌های خطرناکی نصب کنیم که در آن‌ها احتمال انفجار یا آتش سوزی ناشی از گازها، بخار، الیاف و گرد و غبار قابل اشتعال وجود دارد، باید یک الکتروموتور ضد انفجار انتخاب کنیم.
پارامترهای بهترین الکتروموتور
در این قسمت معیارها و پارامترهایی را که به ما کمک می‌کند تا بهترین الکتروموتور را با توجه به نیازهای خود انتخاب کنیم، برمی‌شماریم:
تغذیه موتور
بارزترین تفاوت الکتروموتورها، نوع تغذیه موتور است. بر همین مبنا، الکتروموتورها به دو نوع AC و DC تقسیم می‌شوند. الکتروموتورهای AC (جریان متناوب) کارایی بالایی دارند؛ صدای کمتر و انعطاف‌پذیری بیشتری برای کاربردهای مختلف دارند؛ و در دو نوع کلی الکتروموتور تک فاز و الکتروموتور سه فاز موجود هستند.
در مقابل در الکتروموتور DC (جریان مستقیم)، امکان ارائه سرعت‌های متغیر وجود دارد و تامین تغذیه موتور را منابع با ولتاژ ثابت انجام می‌دهند.
توان الکتروموتور
توان الکتروموتور ظرفیت نیروی خروجی موتور را نشان می‌دهد و واحد آن کیلووات (KW) یا اسب بخار (HP) است. توان را نباید با گشتاور اشتباه گرفت؛ گشتاور، نیروی چرخشی واقعی تولید شده توسط موتور است که بر حسب نیوتون متر (NM) سنجیده می‌شود. توان خروجی الکتروموتور به عوامل مختلفی مانند طراحی، سایز و راندمان موتور بستگی دارد. توان درج شده روی پلاک موتور نشان‌دهنده حداکثر توان و قدرت الکتروموتور در شرایط عادی است و بیانگر مقدار انرژی الکتریکی است که موتور می‌تواند بدون تجاوز از حد حرارتی خود به نیروی مکانیکی تبدیل کند.
سرعت الکتروموتور
سرعت الکتروموتور با کمک مقدار فرکانس و تعداد قطب‌های الکتروموتور بدست می‌آید و بر حسب دور در دقیقه (RPM) بیان می‌شود. به طور کلی هر چه تعداد قطب‌ها بیشتر باشد، سرعت موتور کمتر ولی گشتاور آن بیشتر است؛ به عنوان مثال، سرعت یک موتور ۲ قطبی دو برابر سرعت یک موتور ۴ قطبی است. برای محاسبه سرعت الکتروموتور از فرمول زیر استفاده می‌شود:
[فرکانس x 120] ➗ تعداد قطب‌ها
استاندارد فرکانس موتورها در ایران 50 هرتز است، بنابراین سرعت یک موتور ۲ قطبی برابر است با الکتروموتور 3000 دور در دقیقه و سرعت موتورهای 4 و 8 قطبی هم به ترتیب 1500 و 750 دور در دقیقه است. نکته بسیار مهم در رابطه با سرعت الکتروموتور، درک تفاوت بین سرعت سنکرون و سرعت عملیاتی است.
سرعت سنکرون، سرعت موتور بدون بار است که طبق فرمول بالا محاسبه کردیم اما سرعت عملیاتی، سرعت موتور تحت بار است. اگر یک موتور سه فاز دارید که با سرعت‌های مختلف کار می‌کند، نیازمند یک اینورتر VFD هستید. درایو اینورتر با کنترل کردن فرکانس برقی که موتور را تغذیه می‌کند، سرعت و دور موتور را کنترل خواهد کرد؛ در غیر اینصورت برای کنترل سرعت موتور باید از یک گیربکس صنعتی استفاده کنید.
نیاز به کنترل پارامترهای موتور
- کنترل گشتاور موتور، با کنترل جریان مصرفی آن انجام می‌شود و اغلب سروو موتورهای AC دارای این مد کنترلی بر روی درایور خود هستند. کنترل گشتاور، در کاربردهایی نظیر پیچیدن یک نخ، کابل یا پارچه به دور یک غلتک مطرح می شود و منظور از آن تنظیم سرعت موتور، جهت محدود کردن گشتاور اعمالی به یک مقدار مشخص است. همچنین با افت کشش، سرعت افزایش می یابد تا کشش مدنظر حفظ شود.
- کنترل سرعت در انواع موتورها قابل انجام است، اما موتورهای DC آن را به شکل ارزان‌تر و ساده‌تری انجام می‌دهند. در موتورهای AC سه فاز، کنترل دور فرکانسی با اینورتر انجام می‌شود.
- کنترل موقعیت (کنترل زاویه) به دو صورت حلقه باز (به کمک استپر موتورها) و حلقه بسته (به کمک سروو موتورها) امکان‌پذیر است. دقت کنترل موقعیت در استپر موتورها به رزولوشن درایور و در سروو موتورها به دقت انکدر متصل بر روی موتور بستگی دارد.
الکتروموتور با بدنه چدن بهتر است یا آلومینیوم
بدنه الکتروموتورها معمولاً از جنس چدن یا آلومینیوم ریخته‌گری ساخته می‌شود. برای یافتن پاسخ این پرسش که الکتروموتور بدنه چدن بهتر است یا آلومینیوم باید کمی در مورد ویژگی‌های هر یک اطلاعات بیشتری کسب کنیم.
الکتروموتورهای آلومینیومی:
- از نظر ظاهری زیباتر هستند.
- انتقال حرارتی بهتری دارند.
- خوردگی خیلی کمی دارند.
- به دلیل سبکی، نصب راحتی دارند.
الکتروموتورهای چدنی:
- بدنه و پوسته محکم‌تری دارند و می‌توانند ضربه و بار بیشتری را تحمل کنند.
- ماندگاری و طول عمر بیشتری دارند.
- به‌دلیل سنگین بودن، نصب سختی دارند.
موقعیت نصب الکتروموتور
پارامتر مهم دیگری که بایستی در انتخاب الکتروموتور لحاظ شود، موقعیت یا نحوه نصب آن است. سه روش رایج برای نصب الکتروموتور عبارتند از:
- پایه
- فلنج (با نام Face Mount نیز شناخته می‌شود)
- پایه و فلنج
لازم به ذکر است که جای پایه را می‌توان به جای زیر موتور، در کنار آن نیز قرار داد ولی برای این حالت حتماً باید جعبه ترمینال موتور در بالای آن قرار گرفته باشد. نصب الکتروموتورها باید به گونه‌ای باشد که کمترین میزان لرزش را داشته باشند.
با توجه به اینکه نصب صحیح الکتروموتور از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و به صورت مستقیم بر طول عمر موتور و تجهیزات مرتبط با آن و همچنین ایمنی افراد تاثیر می‌گذارد، باید توسط افراد متخصص و ماهر انجام شود.
شرایط محیطی
منظور از در نظر گرفتن شرایط محیطی، توجه به دمای کارکردی، میزان رطوبت موجود در فضا و نیز ضریب نفوذ ناپذیری در برابر گرد و غبار، آب و سایر آلاینده‌ها به درون موتور است.
لیست بهترین الکتروموتور بازار
حال که پارامترهای مهم و اساسی برای انتخاب بهترین الکتروموتور را بررسی کردیم، نوبت به سنجش جوانب و الزامات بازرگانی برای خرید بهترین مارک الکتروموتور می‌رسد.
- سابقه، خوشنامی و اعتبار برند در صنعت الکتروموتور، و نیز تعهد آن شرکت به تولید محصولات باکیفیت
- استفاده از مواد اولیه مرغوب و باکیفیت در ساخت محصول برای طول عمر بالای الکتروموتور
- ارائه گارانتی معتبر و خدمات پس از فروش مناسب جهت رفع مشکلات احتمالی آتی
- راندمان بالای محصول جهت اطمینان از دریافت بیشترین کارایی، و مصرف بهینه انرژی.
- مارک و برند شرکت سازنده، نوع، توان و عوامل مختلف، در تعیین قیمت الکتروموتور نقش دارند. بایستی با توجه به نیازهایی که دارید و نیز بودجه خود، بهترین گزینه را انتخاب کنید.
- در صورت خرابی و نیاز به هرگونه تعمیر و نگهداری، موجود بودن قطعات و لوازم یدکی الکتروموتور در بازار اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.
اکنون از میان محصولات موجود در بازار، چند تا از تولیدکنندگان بهترین مارک‌های الکتروموتور را معرفی می‌کنیم:
موتوژن
موتوژن تبریز یکی از بهترین شرکت‌های تولیدکننده الکتروموتور ایرانی است که بیش از ۳۵ سال در این صنعت فعالیت می‌کند. انواع الکتروموتور موتوژن شامل موتورهای سه‌فاز، تکفاز، ضد انفجار، الکتروپمپ، موتور مشعل و موتور کولر می‌شود. الکتروموتورهای موتوژن، کیفیت بالا، عملکرد بهینه و قیمت مقرون‌به‌صرفه‌ای دارند و به یکی از پرفروش‌ترین محصولات این حوزه در ایران و کشورهای همسایه تبدیل شده‌اند.
کاجیلی
الکتروموتور کاجیلی که با نام کایجیلی (Kaijieli) نیز شناخته می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده الکتروموتور چینی است که توجه و رضایت بسیاری از صنایع ایرانی را نیز به خود جلب نموده است. انواع الکتروموتور کاجیلی در دو دسته تکفاز و سه‌فاز تولید می‌شوند. بازه توان این موتورها بین ۰.۰۹ تا ۳۱۵ کیلووات است؛ که البته تولید موتورهای بیشتر از ۲۵۰ کیلووات به‌صورت سفارشی است.
ایده آل
یکی از برندهای خوب الکتروموتور چینی در ایران، ایده آل است. این الکتروموتور در توان‌های مختلف به صورت تکفاز و سه فاز در بازار موجود است. همچنین از آنجا که به صورت آلومینیوم و با فلنچ‌های B5 و B14 و نیز با گیربکس NMRV و مکعبی به خوبی هماهنگ است، بسیاری از سازندگان ایرانی، از این الکتروموتور استفاده می کنند. الکتروموتور ایده آل در اصفهان، شیراز، تهران و مشهد به صورت پرداخت در محل، قابل تحویل است.
الکتروژن
شرکت الکتروژن یکی از تولیدکنندگان شناخته شده الکتروموتور ایرانی است که محصولات آن شامل انواع الکتروموتور سه‌فاز و تکفاز با کاربری خانگی و صنعتی می‌شود. الکتروموتور الکتروژن با دانش فنی شرکت‌های Hanning آلمان، Sole و Sisme ایتالیا و همچنین طراحی محبوب الکتروموتور زیمنس تولید می‌شود. الکتروموتورهای الکتروژن با ۱۸ ماه گارانتی، راندمان بالا، طراحی زیبا و دسترسی آسان به لوازم جانبی به یکی از گزینه‌های پرطرف‌دار در بازار ایران تبدیل شده‌اند. یکی از مهم‌ترین مزایای الکتروموتور الکتروژن، پایه‌های پیچی آن‌ها است که امکان باز شدن دارند و با تهیه فلنج، می‌توان نحوه نصب موتور را تغییر داد.
جمکو
جمکو (شرکت ماشین‌های الکتریکی جوین) یک شرکت ایرانی است که توانسته با واسطه، به دانش فنی زیمنس دست یابد. از این رو قیمت الکتروموتور جمکو از نظر دانش و فناوری استفاده شده در آن، در مقایسه با نمونه‌های مشابه خارجی بسیار مناسب است. محصولات جمکو شامل انواع الکتروموتور سه‌فاز صنعتی از 5.5 کیلووات تا 10 مگاوات در قالب پوستهٔ چدنی می‌شود.
زیمنس
زیمنس یک شرکت بزرگ چند ملیتی است که در کشور آلمان مستقر شده و طیف وسیعی از محصولات و تجهیزات صنعتی مانند الکتروموتور، ژنراتور، توربین و … را تولید می‌کند. الکتروموتور زیمنس یکی از محصولات این شرکت است که شامل انواع الکتروموتور سنکرون و آسنکرون می‌شود. این الکتروموتورها نیاز طیف وسیعی از صنایع را به الکتروموتورهای استاندارد، سروو موتورها، موتورهای فشار قوی، موتورهای DC و الکتروگیربکس پوشش می‌دهند.
VEM
الکتروموتور VEM (وم) آلمان از جمله قدیمی‌ترین شرکت‌های تولیدکننده الکتروموتور در جهان است که موتورهای ولتاژ پایین خود را در بازه توانی 0.06 تا 1000 کیلووات تولید و عرضه می‌نماید. تمرکز اصلی شرکت وم بر بهبود راندمان الکتروموتورها و در نتیجه کاهش مصرف انرژی است.