آب عنصری حیاتی در زندگی بشر است که از منظری دیگر یعنی اطفا حریق در زمان حوادث آتش‌سوزی نیز نجات‌دهنده تمامی موجودات زنده میباشد. در هنگام بروز آتش‌سوزی، آب می‌تواند با جذب گرمای آتش از ادامه حریق جلوگیری کند. با وجود اجسام سوختنی معمولا سرعت پیشروی آتش زیاد است و به همین خاطر باید فشار آب پاشش‌شده بر آتش زیاد باشد و این کار توسط پمپ آتش‌نشانی انجام می‌گیرد.
امروزه استفاده از سیستم اطفا حریق و پمپ آتش‌نشانی از ساختمان‌های مسکونی گرفته تا سوله‌های صنعتی به امری واجب تبدیل شده است. پمپ‌های آتش‌نشانی بسته به بزرگی و وسعت ساختمان می‌تواند انواع پمپ شامل پمپ آب دو پروانه، اتابلوک، طبقاتی و دو مکشه باشد. در این مقاله به معرفی پمپ آتش‌نشانی، انواع، کاربردها، استانداردها و برندها پرداخته خواهد شد، با ما همراه باشید.
پمپ آتش‌نشانی چیست و چرا اهمیت دارد؟
پمپ آتش‌نشانی اصلی‌ترین جز در سیستم اطفا حریق است که وظیفه تامین فشار آب مورد نیاز برای خاموش‌کردن آتش را بر عهده دارد. پمپ آتش‌نشانی با افزایش فشار آب، امکان انتقال آن به نقاط مختلف ساختمان یا محل آتش‌سوزی را فراهم می‌کند و به این ترتیب، از گسترش آتش و افزایش خسارات جلوگیری می‌کند.
اهمیت پمپ‌های آتش‌نشانی به دلایل زیر است:
- تامین آب پرفشار: پمپ‌های آتش‌نشانی، آب را با فشار کافی برای غلبه بر ارتفاع و فاصله تا محل آتش‌سوزی پمپاژ می‌کنند.
- تامین جریان آب پایدار: این پمپ‌ها جریان آب مداوم و پایداری را برای اطفا حریق فراهم می‌کنند.
- افزایش سرعت عملیات اطفا حریق: با استفاده از پمپ آتش‌نشانی، سرعت رسیدن آب به محل آتش سوزی افزایش می‌یابد و از گسترش آن جلوگیری می‌شود.
- حفاظت از جان و مال: پمپ‌های آتش‌نشانی با اطفا سریع آتش، از جان و مال افراد محافظت می‌کنند.
انواع پمپ آتش‌نشانی و ویژگی آن‌ها
پمپ‌های آتش‌نشانی بر اساس نوع و کاربردشان به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که در زیر به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- پمپ آتش‌نشانی عمودی: این پمپ‌ها به صورت عمودی نصب می‌شوند و معمولا در شرایطی که فضای کمی برای تاسیسات آتش‌نشانی وجود دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرند. پمپ عمودی طبقاتی که دارای چندین پروانه است در مجموعه بوسترپمپ‌های آتش‌نشانی بکار می‌رود.
- پمپ آتش‌نشانی افقی: پمپ‌های سانتریفیوژ افقی تک پروانه مثل پمپ اتابلوک نوید موتور معمولا در سیستم‌های اطفا حریق کوچک تا متوسط مناسب‌تر هستند. همچنین پمپ طبقاتی افقی در مجموعه بوسترپمپ‌های آتش‌نشانی ساختمان‌های بلندمرتبه و تاسیسات آتش‌نشانی صنعتی کارایی دارند.
- پمپ آتش‌نشانی دو مکشه: این پمپ‌ها نیز به صورت افقی نصب می‌شوند و برای انتقال حجم زیادی از آب در سیستم‌های اطفا حریق بزرگ‌تر مناسب می‌باشند.
- پمپ آتش‌نشانی دیزلی: در سیستم‌های آتش‌نشانی بزرگ و تاسیسات اطفا حریق صنعتی معمولا یک پمپ دیزلی بصورت موازی با پمپ الکتریکی اصلی درنظر گرفته می‌شود تا در مواقع قطعی برق سیستم اطفا حریق از کار نیافتد.
- پمپ آتش‌نشانی خانگی: در ساختمان‌ها و آپارتمان‌های کوچک‌تر که سیستم اطفا حریق دارند، معمولا از پمپ‌های خانگی مثل بشقابی دو پروانه استفاده می‌شود.
نکته: معمولا در سیستم‌های آتش‌نشانی که استفاده بیشتری دارند طبق استاندارد NFPA توصیه شده است که از پمپ‌های کوپل غیرمستقیم استفاده شود تا در صورت نیاز به تعمیر و نگهداری به راحتی از الکتروموتور قابل جداشدن باشد.
نحوه عملکرد پمپ آب آتش‌نشانی
عملکرد پمپ آتش‌نشانی بستگی به نوع سیستم اطفا حریق ساختمان دارد. در ساختمان‌های مسکونی کوچک‌تر معمولا از مجموعه مخزن آب، پمپ خانگی دو پروانه، اسپرینکلر و سایر تجهیزات استفاده می‌شود اما در ساختمان‌های بزرگ‌تر نیاز به تاسیسات آتش‌نشانی کامل‌تری شامل بوسترپمپ‌های آتش‌نشانی، پمپ دیزلی و جوکی پمپ و منبع ذخیره انرژی میباشد.
- ساختمان کوچک: با بروز آتش، در صورت وجود سنسور و اسپرینکلر در محل، فرمان روشن‌شدن پمپ توسط کنترلر صادر شده و آب از مخزن ذخیره مکش شده و با فشار زیاد آب را از اسپرینکلر پاشش می‌کند. همچنین با بازکردن نازل دستی آتش‌نشانی که در راهرو ساختمان تعبیه شده نیز پمپ روشن شده و فشار لازم را تامین می‌کند.
- ساختمان بزرگ و سوله‌ها: برای فضاهای بزرگ‌تر، مجموعه‌ای از پمپ‌ها شامل پمپ الکتریکی، پمپ دیزلی و جوکی پمپ در نظر گرفته می‌شود. پمپ الکتریکی معمولا از نوع سانتریفیوژ با الکتروموتور یا اتابلوک میباشد که به عنوان پمپ اصلی در مدار قرار دارد، یک پمپ دیزلی نیز برای مواقعی در شرایط بحران آتش‌سوزی برق قطع است می‌تواند با سوخت گازوئیل کار کرده تا فرآیند خاموش‌کردن آتش متوقف نشود. یک پمپ دیگر با نام جوکی پمپ نیز که معمولا از نوع طبقاتی میباشد برای افت فشارهای جزئی سیستم در مدار بکار می‌رود.
انواع نیرو محرکه پمپ آتش‌نشانی
پمپ‌های آتش‌نشانی معمولا با استفاده از دو نوع نیروی محرکه کار می‌کنند:
- موتور الکتریکی: این موتورها با استفاده از برق کار می‌کنند و برای تمام سیستم‌های اطفا حریق کوچک و بزرگ، از پمپ‌های آتش‌نشانی الکتریکی استفاده می‌شود.
- موتور دیزلی: این موتورها با استفاده از سوخت دیزل کار می‌کنند و برای سیستم‌های اطفا حریق بزرگ و تاسیسات آتش‌نشانی صنعتی حتما باید از یک پمپ آتش‌نشانی دیزلی بصورت موازی با پمپ آتش‌نشانی الکتریکی بکار گرفته شود.
اجزا سیستم آتش‌نشانی
سیستم‌های آتش‌نشانی بسته به محل کاربری و وسعت ساختمان از تجهیزات مختلفی می‌تواند تشکیل شده باشد. سیستم آتش‌نشانی خانگی دارای تجهیزات کمتر و سیستم آتش‌نشانی ساختمان‌های بزرگ و صنایع دارای تجهیزات و اجزای بیشتری میباشد. بطور کلی سیستم‌های آتش‌نشانی از اجزای اصلی زیر تشکیل شده است:
- پمپ آتش‌نشانی
- مخزن تحت فشار
- پنل کنترلی
- شیر اطمینان
- شیر یک طرفه
- مجموعه لوله‌ها و اتصالات
- اسپرینکلر
- شیلنگ و نازل دستی
مراحل نصب و راه‌اندازی پمپ آتش‌نشانی
نصب و راه‌اندازی پمپ آتش‌نشانی باید توسط افراد متخصص و با رعایت استانداردها انجام شود. با اینکه نصب و راه‌اندازی سیستم آتش‌نشانی و پمپ آن کاری تخصصی و نیاز به یک کتابچه راهنما و توسط یک تیم تخصصی انجام شود اما در زیر مراحل کلی نصب و راه‌اندازی لیست شده است:
- بررسی محل نصب: محل نصب پمپ باید صاف، مقاوم و دارای تهویه مناسب باشد.
- نصب پمپ: پمپ باید به طور صحیح و محکم در محل خود نصب شود.
- اتصال لوله‌ها: لوله‌های ورودی و خروجی پمپ باید به درستی و با استفاده از اتصالات مناسب متصل شوند.
- اتصال برق: برق‌کشی، نصب تابلو برق و پنل کنترلی مجموعه بوسترپمپ‌ها باید توسط یک متخصص برقکار انجام شود.
- راه‌اندازی پمپ: پس از اتصال لوله‌ها و برق، پمپ باید طبق دستورالعمل سازنده راه‌اندازی شود.
- تست پمپ: پس از راه‌اندازی، پمپ باید از نظر عملکرد صحیح و عدم وجود نشتی تست شود.
استانداردهای پمپ آتش‌نشانی
پمپ‌های آتش‌نشانی باید با استانداردهای ملی و بین‌المللی مربوطه مطابقت داشته باشند. برخی از این استانداردها عبارتند از:
- NFPA 20: استاندارد انجمن ملی حفاظت از حریق برای انتخاب و نصب پمپ‌های آتش‌نشانی
- NFPA 25: استاندارد مربوط به نکات بازرسی و تست سیستم پمپ‌های آتش نشانی
- EN 12845: استاندارد اروپایی برای سیستم‌های اطفا حریق خودکار مربوط به نرخ جریان، فشار لازم و تست کارآیی بوسترپمپ آتش‌نشانی
تفاوت بین پمپ‌های آتش‌نشانی و سایر پمپ‌های صنعتی
پمپ‌های آتش‌نشانی و پمپ‌های صنعتی معمولی در طراحی، ساختار و کاربرد با یکدیگر تفاوت دارند. پمپ‌های آتش‌نشانی به طور خاص برای شرایط اضطراری و اطفا حریق طراحی شده‌اند و دارای ویژگی‌های زیر هستند:
- قابلیت اطمینان بالا: پمپ‌های آتش‌نشانی باید در شرایط سخت و اضطراری به طور reliable کار کنند.
- عملکرد سریع: این پمپ‌ها باید در کمترین زمان ممکن روشن شده و شروع به کار کنند.
- مقاومت در برابر حرارت: پمپ‌های آتش‌نشانی باید در برابر حرارت و شرایط محیطی سخت مقاوم باشند.
بهترین برندهای پمپ آتش‌نشانی در بازار ایران
در بازار ایران، برندهای مختلفی از پمپ‌های آتش‌نشانی وجود دارند. برخی از برندهای خارجی بطور خاص پمپ و مجموعه تجهیزات کامل سیستم آتش‌نشانی را ارائه می‌دهند اما در زیر برندهای پمپ آتش‌نشانی براساس نوع پمپ آورده شده است:
- بوسترپمپ آتش‌نشانی: لوارا، گراندفوس، ابارا، ویلو، KSB
- پمپ طبقاتی: سیستما، پدرولو، گراندفوس، ابارا، نویدموتور، رایان، استریم
جمع‌بندی
یکی از کاربردهای اساسی و مهم پمپ در حوزه اطفا حریق و آتش‌نشانی است. پمپ آتش‌نشانی اصلی‌ترین جز در یک سیستم اطفا حریق ساختمانی و صنعتی محسوب می‌شود که می‌تواند فشار آب کافی و جریان یکنواخت آب را برای خاموش کردن آتش فراهم کند و از طرفی به خاموش‌کردن آتش محل حادثه‌دیده سرعت ببخشد.
نصب و راه اندازی و همچنین انتخاب بوستر پمپ که در سیستم اطفا حریق ساختمان ها بکار می‌رود، کاری تخصصی است که توسط شرکت‌های حرفه‌ای در این حوزه انجام می‌شود. در این مقاله به معرفی انواع پمپ آتش‌نشانی، نحوه عملکرد، اجزا، استانداردها و برخی از برندهای مطرح آن پرداخته شد. در صورتی که نیاز به مشاوره در زمینه خرید پمپ آب آتش‌نشانی دارید می‌توانید با کارشناسان کالاصنعتی تماس حاصل فرمائید.
پمپ آتش‌نشانی مهم‌ترین بخش یک سیستم اطفا حریق است که فشار آب لازم به همراه جریان یکنواخت آب را برای خاموش‌کردن آتش فراهم می‌کند و به سرعت خاموش‌کردن آتش کمک می‌کند.
در یک سیستم آتش‌نشانی بسته به کاربری و وسعت ساختمان و نوع اطفا حریق از نظر خودکار و دستی‌بودن از پمپ‌های مختلفی می‌تواند بکار رود. پمپ طبقاتی، پمپ دومکشه، دیزل پمپ، پمپ دوپروانه از جمله پمپ‌هایی هستند که در سیستم آتش‌نشانی بکار می‌روند.
در تمام سیستم‌های آتش‌نشانی پمپ وظیفه تامین فشار آب لازم برای خاموش‌کردن آتش را برعهده دارد.
بسته به اینکه چه نوع سیستم اطفا حریقی در ساختمان استفاده شده باشد، در صورتی که از مجموعه بوستر پمپ به همراه پمپ دیزلی استفاده شده، با تشخیص بروز آتش‌سوزی، تابلو فرمان، پمپ الکتریکی را روشن کرده و وارد مدار می‌شود و در صورتی که برق قطع باشد، پمپ دیزلی (که بصورت موازی در مدار قرار گرفته است) شروع بکار می‌کند. هر این دو پمپ تا زمانی که بازبودن نازل دستی آتش‌نشانی یا تشخیص وجود آتش توسط سنسورها به فعالبت خود ادامه می‌دهند.
در صورتی که از پمپ‌های خانگی دو پروانه استفاده شده باشد، به همان صورت قبل با بازکردن نازل دستی راهرو ساختمان، پمپ شروع به کار کرده و آب را با فشار مناسب به واحدهای آتش‌گرفته می‌رساند.
هر دو پمپ آتش‌نشانی برقی و دیزلی برای خاموش‌کردن آتش در مواقع بحران بکار گرفته می‌شوند. در سیستم اطفا حریق بزرگ و صنعتی معمولا در کنار پمپ الکتریکی و بصورت موازی با آن یک پمپ دیزلی که با سوخت گازوئیل کار می‌کند، درنظر گرفته می‌شود تا در مواقع بحران آتش‌سوزی، در نبود برق فرآیند خاموش‌کردن آتش قطع نشود.
استاندارد NFPA20 و NFPA25 اصلی‌ترین استانداردهای مربوط به نصب، راه اندازی و تست پمپ‌های آتش‌نشانی و استاندارد EN 12845 مربوط به نرخ جریان، فشار لازم و تست کارآیی بوسترپمپ آتش‌نشانی میباشد.
نصب، راه‌اندازی و تعمیر و نگهداری پمپ‌های آتش نشانی کاری کاملا تخصصی است و باید مطابق با استانداردها و با رعایت اصول انجام شود. این کار توسط شرکت‌ها و تیم‌های تخصصی انجام می‌گیرد.